Girlification
Reclaiming girlhood και σκεπτικισμός για τα girl-trends
Τα τελευταία χρόνια συναντώ όλο και πιο συχνά στο for you page μου στο Instagram βιντεάκια και ποστ με trends τα οποία έχουν ένα κοινό: απευθύνονται σε κορίτσια και αφορούν κορίτσια για αυτό και θα τα ονομάσω girl-trends. Τα girl-trends είναι φτιαγμένα από γυναίκες για γυναίκες και ως στόχο έχουν να επαναπροσδιορίσουν την θηλυκότητα και να δημιουργήσουν ένα community στο οποίο θα μπορούμε να επικοινωνούμε με τους δικούς μας κώδικες. Θεωρώ την αξία της ύπαρξης της κοινότητας ανεκτίμητη και πιστεύω ότι ως επί το πλείστον συνεισφέρει θετικά στις ζωές των ανθρώπων, δημιουργώντας safe spaces για μέλη της.
Πίσω στα trends λοιπόν, όσο τα social media βομβαρδίζονται από girl-trends, σκέφτομαι το πώς αυτά επηρεάζουν τους ανθρώπους γύρω μου, τι σχόλια λαμβάνουν από τα comment sections, αλλά και πώς εγώ η ίδια τα βιώνω. Υπάρχουν σίγουρα τομείς τους οποίους έχουν επηρεάσει θετικά, υπάρχουν και τομείς που πιστεύω ότι έχουν επηρεάσει αρνητικά. Σε καμία περίπτωση δεν κρίνω οποιονδήποτε συμμετέχει στα trends όσο το ίδιο το trend και την κουλτούρα η οποία το περιβάλλει. Κι εγώ συμμετέχω κατά καιρούς σε κάποια, και το παρόν κείμενο δεν είναι κάποιου είδους δήλωση μετανοίας, κάθε άλλο μάλιστα.
“I’m just a girl”
You sure are, και κανένας δεν έχει το δικαίωμα να σου στερήσει την ταυτότητά σου. Είναι γεγονός ότι το φύλο (βιολογικό ή κοινωνικό) επηρεάζει σημαντικά τον τρόπο που διαμορφωνόμαστε ως άνθρωποι, σε συνδυασμό πάντα με όλα τα άλλα ερεθίσματα και βιώματα τα οποία μας καθορίζουν. Αυτός ακριβώς είναι και ο λόγος που ούτε «όλες οι γυναίκες είναι ίδιες», ούτε «όλοι οι άντρες είναι ίδιοι», ούτε όλοι οι άνθρωποι που τυχαίνει να μοιράζονται ένα χαρακτηριστικό μοιράζονται και όλα τα υπόλοιπα. Συχνό είναι παρόλα αυτά να μοιράζονται ίσως και κάποια άλλα χαρακτηριστικά.
Δεδομένου ότι, υποσυνείδητα έστω, ο τρόπος που αντιμετωπίζουμε τα φύλα διαφέρει, είναι λογικό οι άνθρωποι να μοιράζονται και κάποιες εμπειρίες πέραν του φύλου τους, οι οποίες όμως συνδέονται στενά με αυτό. Βιολογικά, επίσης, υπάρχουν αδιαπραγμάτευτες ορμονικές διαφορές, οι οποίες ωστόσο -ενάντια στο αφήγημα που προωθείται από εν γένει αντιφεμινιστικά και σε γενικότερο επίπεδο πιο συντηρητικά media- δεν καθορίζουν τόσο δραματικά τη ζωή και τη συμπεριφορά μας.
That being said, η ένστασή μου με την παραπάνω φράση δεν είναι τόσο η λέξη “girl”, όσο η λέξη “just”. Δεν είμαι απλά κορίτσι/γυναίκα. Ή μάλλον είμαι αλλά αυτό δεν θα μπορούσε να λειτουργεί ως δικαιολογία για το οτιδήποτε. Η γυναικεία μου ταυτότητα δεν μου κληροδοτεί και χαρακτηριστικά τα οποία είμαι καταδικασμένη να έχω εφ’ όρου ζωής. Σε μια ακραία μορφή θα μπορούσε να παραλληλιστεί με την φράση “boys will be boys” (αν και δεν χρησιμοποιείται για να δικαιολογήσει κάποιο έγκλημα αλλά απλές καθημερινές συμπεριφορές, οπότε εκ των πραγμάτων είναι άκακη θα έλεγε κανείς).
«Δεν μπορούν οι γυναίκες να δεχτούν ένα αστείο;»
Δεν νομίζω ότι χρειάζεται να απαντήσω σε αυτή την ερώτηση, θεωρώ αυτονόητο το ναι. Δεν είμαι αρνήτρια της χαράς ή του χιούμορ. Είμαι ενήμερη για τη χρήση της φράσης. Κι εγώ την χρησιμοποιώ σε πλαίσιο αστείου ή πλάκας. Ούτε ενάντια της σάτιρας ή της ειρωνείας, κάθε άλλο. Ωστόσο εξακολουθώ να προβληματίζομαι με τα πρότυπα που προβάλλονται μέσω των συγκεκριμένων τάσεων και τα μηνύματα που μεταφέρουν συνειδητά ή ασυνείδητα.
Θα χώριζα τα βίντεο στο TikTok και το Instagram σε δύο κατηγορίες. Σε αυτά που έχουν ως στόχο την ταύτιση και σε αυτά που έχουν στόχο τη σάτιρα. Τα πρώτα έχουν σκοπό να μοιραστούν μια μαζική εμπειρία και να κάνουν τους ανθρώπους να συνδεθούν μέσω της ταύτισης. Τα σατιρικά βίντεο έχουν σκοπό να σατιρίσουν μια κατάσταση ή να γελάσουν με κατά κανόνα δυσάρεστα γεγονότα. Πολλές φορές οι δύο στόχοι συνδυάζονται. Κανένα από τα δύο δεν θα έλεγε κανείς ότι έχει κακή πρόθεση. Ούτε εγώ πιστεύω κάτι τέτοιο. Αλλά πιστεύω ότι μέσα τους κρύβονται μηνύματα όχι τόσο αθώα και καλοπροαίρετα.
Gaslight, gatekeep, girlboss
Από τα πιο διαδεδομένα, αν όχι το πιο διαδεδομένο “girl trend” το οποίο γέννησε και πολλά άλλα, όχι απαραίτητα στοχευμένα σε γυναίκες. Για όποιον μπορεί να μην ξέρει, το “gaslighting” είναι ένα είδος χειραγώγησης με σκοπό κάποιος να αμφισβητήσει την κρίση του. “Gatekeep” είναι το να ανακαλύπτεις κάτι το οποίο απολαμβάνεις, αλλά να μην το μοιράζεσαι με κανέναν άλλο, διότι θεωρείς ότι πρέπει να το προστατέψεις από το να γίνει mainstream. Δεν τα λες και πολύ καλά χαρακτηριστικά κανένα από τα δύο. Δεν πιστεύω ότι παρασύρθηκε κανείς από το trend. Ταυτόχρονα δεν καταλαβαίνω γιατί να προωθήσεις κάτι που περιέχει κάτι από τα δύο. Αλλά ας πούμε ότι είναι άκακο.
Το να είσαι “girlboss” σίγουρα είναι καλό χαρακτηριστικό και σαφώς μπορεί να ενισχύσει την γυναικεία ενδυνάμωση, αλλά και το ηθικό και την αυτοπεποίθηση μιας γυναίκας. Οι γυναίκες σε θέσεις ευθύνης είναι κάτι που αν μη τι άλλο θα θέλαμε να το βλέπουμε περισσότερο.
Girl dinner
TRIGGER WARNING: ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ
Το αγαπημένο μου girl trend, το οποίο ειλικρινά αναρωτιέμαι πώς δεν πέρασε από cancel. Το trend ξεκίνησε από το βίντεο μιας κοπέλας με ένα charcuterie board συνοδευόμενο από κόκκινο κρασί, το οποίο αποκάλεσε “girl dinner”. Έκτοτε χιλιάδες βίντεο δημοσιεύτηκαν με τον ίδιο ήχο μελοποιημένο.
Σίγουρα αναγνωρίζω τον μάλλον θετικό αντίκτυπο τον οποίο φαίνεται να έχει σε ορισμένες περιπτώσεις στην καθημερινότητα των γυναικών και στο πως επηρεάζει την νοοτροπία γύρω από το φαγητό. Σε μία αισιόδοξη ανάγνωση, το “girl dinner” κάνει το φαγητό πιο “fun” και βγάζει από αυτό την προσπάθεια την οποία πολλές φορές δεν έχουμε την ενέργεια να καταβάλουμε για να μαγειρέψουμε. Δεδομένου ότι οι γυναίκες για χρόνια ήταν υποχρεωμένες -πολλές φορές κοινωνικά και κάποιες φορές ήταν κυριολεκτικά υποχρεωμένες από τους συζύγους τους- να μαγειρεύουν, το “girl dinner” είναι ένας τρόπος να απελευθερωθούμε από την κουζίνα, καθώς πολλά από τα γεύματα του trend αποτελούνται κυρίως από σνακ και εν γένει πράγματα που μαγειρεύονται εύκολα.
Καλά μέχρι εδώ. Η ένστασή μου προκύπτει απ’ το γεγονός ότι, όταν το “girl dinner” σου είναι ένα μπολ παγάκια (δυστυχώς δεν κατάφερα να βρω το συγκεκριμένο βίντεο), δεν είναι και πολύ dinner. Δεκάδες σχόλια κάτω από το βίντεο ανέφεραν ότι θεωρούσαν ότι η κοπέλα που το ανέβασε μάλλον χρειάζεται βοήθεια και ότι το βίντεο τους έκανε να αισθανθούν άβολα. Όταν σατιρίζεις το πόσο πολύ -ή λίγο- τρως, κρύβοντας τις ενοχές σου πίσω από το χιούμορ, μάλλον αυτό που υποβόσκει είναι μια καλο-καμουφλαρισμένη διατροφική διαταραχή. Και δεν εννοώ απαραίτητα μια χειροπιαστή διατροφική διαταραχή, μιλάω και για τις σκέψεις στις οποίες σε βάζει, για το πώς συγκρίνεις τον εαυτό σου και τις διατροφικές σου συνήθειες με αυτές των άλλων ανθρώπων χωρίς απαραίτητα να καταλήγει σε ανορεξία, βουλιμία, ή κάποια άλλη διαταραχή. Θα μπορούσε να λειτουργήσει θετικά στην περίπτωση που το αποτέλεσμα ήταν η απενοχοποίηση των διατροφικών συνηθειών του καθενός στο πλαίσιο πάντα του υγιούς. Και αν αυτό είναι κάτι που συμβαίνει, τότε καλώς συμβαίνει. Αλλά, το περιεχόμενο το οποίο αναπαράγεται με κάνει να πιστεύω ότι μάλλον οι ενοχές αυξάνονται αντί να μειώνονται.
Girl math
Το δεύτερο αγαπημένο μου girl trend, το οποίο ίσως να με προβληματίζει ακόμα περισσότερο από το πρώτο, γιατί τουλάχιστον στο girl dinner μπορώ να εντοπίσω και κάποιο θετικό αντίκτυπο. Εδώ αδυνατώ να σκεφτώ μια θετική πλευρά. Το trend αποτελείται από βιντεάκια και ποστ στα οποία γυναίκες κάνουν «λάθος» μαθηματικά ή σκέφτονται με έναν παράδοξο τρόπο κυρίως σε ότι αφορά τα οικονομικά τους.
Το trend παρουσιάζει τις γυναίκες ως ανεύθυνους καταναλωτές, άρα τις καθιστά ιδανικούς στόχους για μάρκετινγκ και πώληση προϊόντων. Προφανώς ο καθένας κάνει τις επιλογές που πιστεύει ότι μπορεί να υποστηρίξει οικονομικά και που καλύπτουν τις ανάγκες και τα θέλω του. Ωστόσο δεν θεωρώ ότι χρειάζεται να σαμποτάρουμε τους εαυτούς μας επιβεβαιώνοντας τα στερεότυπα που θέλουν τις γυναίκες ανήμπορες να διαχειριστούν τα οικονομικά τους.
Ακόμη, ενισχύεται η απαρχαιωμένη πια και αβάσιμη αντίληψη ότι οι γυναίκες δεν τα πάνε καλά με τα μαθηματικά, ότι δυσκολεύονται να κάνουν ακόμα και απλές πράξεις και ότι οι επιστήμες είναι ένα πεδίο που θα πρέπει να αφήσουμε στους άντρες. Εκατοντάδες γυναίκες έχουν αποδείξει με το έργο τους στις θετικές επιστήμες το αντίθετο (ενδεικτικά: Jeannette Villepreux-power, Barbara McClintock, Marie Curie, Chien-Shiung Wu). Αλλά ασχέτως με τις μεγάλες επιστημόνισσες, στην καθημερινότητά μας περιβαλλόμαστε όλοι μας από γυναίκες που μπορούν να μας αποδείξουν ότι τα κορίτσια και μαθηματικά δεν είναι δύο έννοιες αντίθετες.
Girl’s Girl
Σύγχρονος όρος για να περιγράψουμε την αλληλεγγύη μεταξύ γυναικών; Πιθανότατα. Ή και τρόπος να διχάσεις τις γυναίκες μεταξύ τους. Ή και να διαιρέσεις τους ανθρώπους σε δύο ομάδες, σε άντρες και γυναίκες, και να διαιρέσεις τις γυναίκες επίσης σε δύο ομάδες, στις «καλές» γυναίκες (τα girl’s girls) και τις άλλες γυναίκες, τις «κακές». Ελπίζω και πιστεύω ότι είναι το πρώτο.
Το να είσαι girl’s girl σημαίνει ότι ως γυναίκα υποστηρίζεις τις άλλες γυναίκες, ότι υπάρχει αλληλοπροστασία και αλληλεγγύη, και γενικά πρόθεση του trend είναι μάλλον να προάγει το να είσαι girl’s girl και λιγότερο να κατηγορήσει το να μην είσαι. Θεωρώ ότι η αλληλεγγύη είναι ένα από ισχυρότερα όπλα και σε αυτό το επίπεδο θα είμαι πάντα girl’s girl, με τον τρόπο που εγώ, τουλάχιστον, αντιλαμβάνομαι αυτόν τον όρο.
Θεωρώ υποστήριξη σε έναν άνθρωπο το να τον ενθαρρύνεις να πετύχει τους στόχους τους και να μοιράζεσαι μαζί του τις σκέψεις σου, τους προβληματισμούς σου ίσως και τις ενστάσεις σου στις πράξεις του. Για μένα, επίσης, ο όρος σημαίνει να μαθαίνεις από άλλες γυναίκες, να τις υπερασπίζεσαι σε δύσκολες καταστάσεις και να είσαι στο πλευρό τους όταν σε χρειάζονται.
Πέρα από αυτό, από τη διχοτόμηση των γυναικών σε “girl’s girls” και “μη-girl’s girls” προκύπτουν δύο πράγματα. Το ένα είναι προφανώς η μεταξύ των γυναικών διχόνοια η οποία καλλιεργείται. Πάντα η γυναικεία φιλία αμφισβητούνταν και υπήρχε ανέκαθεν η κατηγορία ότι «η γυναικεία φιλία είναι τοξική». Εκτός από το γεγονός ότι θεωρώ αυτή την κατηγορία εντελώς αβάσιμη και σχεδόν παιδική, πιστεύω ότι έχει αποδειχθεί το αντίθετο. Το άλλο είναι ότι προκύπτει η παρανόηση ότι με αυτό τον τρόπο οι γυναίκες ενώνονται ενάντια στον «κοινό τους εχθρό», τους άντρες. Ο «κοινός εχθρός» των γυναικών ποτέ δεν ήταν οι άντρες. Πάντα ήταν ο σεξισμός, ο μισογυνισμός και η ανισότητα. Κανένα από τα τρία δεν συναντάται αποκλειστικά σε άντρες. Μοιραία η πατριαρχία έχει συνδεθεί με το ανδρικό φύλο ως καταπιεστή γιατί προάγει την υπεροχή του. Ωστόσο οι δύο πραγματικές πλευρές είναι ο φεμινισμός και ο αντιφεμινισμός. Τα “girl’s humans” θα έλεγε κανείς και τα “anti-girl’s humans”.
That girl
Η κοπέλα για την οποία μιλάς με την παρέα σου και αναρωτιέστε πώς τα κάνει όλα «τέλεια», πώς τα προλαβαίνει όλα, πώς είναι πάντα στην πένα, πώς δεν φαίνεται ποτέ κουρασμένη, πώς τα μαλλιά της φαίνονται τόσο λαμπερά και μεταξένια, το πρόσωπο της τόσο αψεγάδιαστο, τα ρούχα τόσο φρεσκοπλυμένα, τα νύχια της πάντα βαμμένα και όλα αυτά τα πράγματα που ακούγονται τόσο ζηλευτά.
Υπάρχει όντως “αυτή η κοπέλα”; (Is “that girl” real?)
Εγώ δεν την έχω γνωρίσει. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχει. Αλλά θεωρώ ότι ακόμα και αν υπάρχει, όλα έρχονται με ένα κόστος. Πρώτα απ’ όλα ένα κόστος ψυχικό. Το να αφιερώνεις τη ζωή σου στο να είσαι τέλειος είναι εξουθενωτικό και σχεδόν ακατόρθωτο. Ο χρόνος τον οποίο απαιτεί είναι εξωφρενικά πολύς και η ψυχική και σωματική κούραση εξωφρενικά μεγάλη. Το κόστος είναι, επίσης, χρηματικό. Είναι ακριβό το να είσαι πάντα καλοντυμένος, καλοβαμμένος, όμορφος και περιποιημένος. Ρούχα, παπούτσια, καλλυντικά, τσάντες, αρώματα, κρέμες, κολώνιες, planners και όλα τα συναφή.
Για να είσαι «αυτή η κοπέλα» πρέπει έχεις κι όλο τον εξοπλισμό. Ο οποίος προάγει ένα μοντέλο υπερκαταναλωτισμού. Το οποίο μας πάει πάλι στο στερεότυπο ότι οι γυναίκες είναι αφελή καταναλωτικά όντα. Δεν πιστεύω ότι χρειάζεται να είμαστε τέλειοι. Όσο αυξάνεται η τελειότητα, τόσο μειώνεται η ανθρώπινη φύση μας.
Girlhood/Womanhood
Η θηλυκότητα είναι κάτι που καθεμιά μας βιώνει διαφορετικά. Οι εμπειρίες μας είναι μοναδικές και σημαντικές και το να γιορτάζουμε την θηλυκότητά μας είναι θεμιτό και υπέροχο. Το να έχουμε μια κοινότητα στην οποία αισθανόμαστε ασφάλεια και μπορούμε να μοιραστούμε τους προβληματισμούς και τα όνειρά μας, τα οποία δεν μένουν ανεπηρέαστα από το φύλο μας, είναι από τα πιο πολύτιμα πράγματα που θα μπορούσαμε να έχουμε.
Girls just wanna have fun
Και πάλι αναγνωρίζω το χιουμοριστικό υπόβαθρο των παραπάνω trends και δεν κρίνω την χιουμοριστική τους έκφανση, απλά εκφράζω τους προβληματισμούς μου σε σχέση με τις επιπτώσεις που μπορεί να έχουν κοινωνικά και τα πρότυπα τα οποία προωθούν.
Girls wanna have fun. Along with other things :)
Η συντριπτική πλειονότητα των παραπάνω είναι δικές μου σκέψεις. Αυτά είναι όσα διάβασα/άκουσα/είδα για να μάθω και τις απόψεις άλλων ανθρώπων για το θέμα:
https://oumnh.ox.ac.uk/learn-shout-out-for-women-in-science
https://youtu.be/p6UdIgKw4dU?si=ikVkfnx2NBFMZr8-
https://youtu.be/3ynRu4jvI3k?si=gsR-VeoZ_QDh6-JK
https://youtu.be/BaKs8iJpG6c?si=s_OC4fMzhD23WSCn
https://youtu.be/_1CLsQgAmR8?si=TMe7vJDQ0R2TCB4h
https://youtu.be/W_Su8gW7_KI?si=ygDE0PUPsH1JX3wQ
https://youtu.be/o-0CXRQJE5s?si=c6oseposEG4zNSVg
https://stellar.ie/trending/is-the-girl-ification-of-everything-anti-feminist/133938
https://archive.junkee.com/girl-dinner-gender-girlification-tiktok/353931
https://www.image.ie/agenda/girl-maths-girl-dinner-and-the-girl-ification-of-online-trends-786766
https://www.weforum.org/stories/2022/07/what-is-the-pink-tax-and-how-does-it-hinder-women/
https://now.org/blog/the-pink-tax-the-cost-of-being-a-woman/
https://www.healthline.com/health/the-real-cost-of-pink-tax
Artwork: Νάντια Σαμπατάκου
